Kultura polityczna w Polsce

Wiele osób w Polsce narzeka na stan kultury politycznej. Ale czy jest to rzeczywista diagnoza, czy jedynie jeden ze sposobów na obrażanie przeciwników politycznych? A jak to wygląda wśród obywateli? Naprawdę tak uważamy, czy to utarty, medialny slogan. I ile zależy od nas samych?

Kultura polityczna dotyczy nie tylko przedstawicieli władzy, ale także ogółu obywateli, ich postaw, wyznawanych wartości oraz wzorców zachowań. Dlatego zanim zaczniemy twierdzić, że kultura w Polsce jest niska i podsumowywać pejoratywnie wszelkie działania kolejnych rządów, przyjrzyjmy się sobie. Kultura polityczna to przecież także to, jaką wiedzę mamy na temat polityki, polityków i faktów zachodzących w bieżącej historii. A jaką rzeczywistą wiedzę na ten temat ma przeciętny Polak? Czy przypadkiem nie interesuje się nimi jedynie pobieżnie?

Poziomy kultury obywatelskiej

Kultura polityczna to także sposób pojmowania i okazywania patriotyzmu. Wiedza o historii, jej procesach i wyciąganie z nich wniosków. Upraszczając sytuację można wyróżnić kilka typów kultury politycznej:

• W najmniej rozwiniętym politycznie społeczeństwie, obywatele w ogóle nie interesują się sprawami polityki. Tak dzieje się w społeczeństwach plemiennych, gdy członkowie plemienia nie mają wpływu na strukturę polityczną własnej społeczności.
• Kultura polityczna nieco wyżej rozwinięta to ta, gdzie członkowie społeczeństwa wprawdzie interesują się polityką, jednak nie uczestniczą w jej procesach.
• Najwyżej rozwiniętym typem kultury politycznej jest natomiast ten, gdzie obywatele nie tylko znają system polityczny w którym żyją, ale także aktywnie w nim uczestniczą, mają wpływ na jego przemiany. Łatwo się domyślić, że to właśnie rozwinięta demokracja umożliwia obywatelom czynny wkład w politykę.

Prawdą jest jednak, że społeczeństwo Polskie, mimo iż żyje w demokracji, nie interesuje się w sposób dostateczny polityką, tylko dlatego, że zapewnia jej to system. Społeczeństwo musi do tego „dorosnąć” i nie jest to kwestia jednego pokolenia.

Musimy dojrzeć do demokracji

W Polsce demokracja pod tym względem raczkuje, a widać to chociażby w tym jak niska jest frekwencja w różnego typu wyborach. Obywatele są zainteresowani głównie tym, co jest bezpośrednio związane z ich życiem i tym, co demokracja im daje. Niewielki zaś procent społeczeństwa chce się w politykę angażować na tyle, by coś dawać od siebie. Wśród form aktywności politycznej obywateli jest bowiem nie tylko bierny i aktywny udział w wyborach To także możliwość demonstracji, pisania petycji, głośnego wyrażania swej opinii na różnorodny sposób.

Wbrew powszechnym przekonaniom, o wysokiej kulturze politycznej świadczy nie tylko polityczna działalność obywateli, ale także aktywność spoza obszaru polityki, takich jak działalność społeczna, charytatywna, czy edukacyjna. Obywatele, których cechuje wysoka kultura polityczna mają duży poziom zaufania do współobywateli oraz tolerancję do odmiennych (od swoich) zachowań i postaw. Nie oznacza to oczywiście konieczności ich akceptacji, a jedynie tolerancję i zrozumienie wynikającego z przekonania, że każdy w demokratycznym systemie ma prawo do wyrażania swojego zdania zarówno na temat przekonań politycznych, jak i stylu życia.

Niektórzy naukowcy obok pojęcia „kultura polityczna” wyróżniają pojęcie „kultura obywatelska”, które znaczeniowo jest szersze i obejmuje w swych ramach „kulturę polityczną”. Kultura obywatelska w tym wypadku dotyczy wszystkich zachowań społecznych obywateli, w tym tych wspomnianych wyżej. Wysoka kultura obywatelska zachodzi równocześnie z wysoką kulturą polityczną, bowiem są one od siebie zależne. W krajach wysoko rozwiniętych, jedna i druga jest na wysokim poziomie.

A jaka jest kultura polityczna w naszym kraju? Jak wykazują badania udział społeczeństwa polskiego w życiu politycznym kraju jest nie tyle mała, ile pozorna. Glosujący w wyborach (choć jest to zastraszająco niska liczba obywateli) głosuje często nie na podstawie głębokiej analizy wyboru, a na podstawie obietnic wyborczych polityków i głęboko zakorzenionych, ale płytkich poglądów i przekonań wyniesionych z domu.

A warto przy tym pamiętać, że to właśnie rodzina kształtuje nasze poglądy. Dzieci kopiują często bezrefleksyjnie przekonania rodziców. Nie byłoby w tym nic złego, gdyby te wybory były świadome, a nie wynikały jedynie z pewnych stereotypowych przekonań. Każdy powinien sam dokonywać wyborów, opierając je na głębszej wiedzy.

Oczywiście za to, jak wygląda kultura polityczna w danym kraju odpowiadają nie tylko obywatele, ale także politycy. Tu jednak koło się zamyka. Ponieważ to, jacy politycy są u władzy, zależy właśnie od aktywności społeczeństwa. Musimy więc pamiętać, że ostatecznie to każdy z nas ma wpływ na to, jak wygląda kultura polityczna naszego kraju. A zmiany, jak mówi się powszechnie – należy zacząć od nas samych.

Najważniejsza jest edukacja

Badania natomiast wykazują, że młodsza część społeczeństwa, a więc Ci, którzy powinni być nadzieją dla narodu, są raczej bierni. Starsza część społeczeństwa jest niejako uwikłana w poprzedni system, w tym sensie, że posiada pewne nawyki i poglądy wynikające z życia w niepełnej demokracji. By ten stan poprawić należy zwrócić przede wszystkim uwagę na postawę młodszych, a by to zrobić trzeba przyjrzeć się systemowi edukacji. Powinien on mieć szeroką bazę przedmiotów uczących obywateli aktywnego życia w życiu politycznym i społecznym, a z tym niestety w naszym kraju nie jest najlepiej. Można ten stan jednak zmienić i wpływ na to ma każdy obywatel, już choćby przez zmianę swojej własnej postawy wobec swojego kraju, jego historii i aktualnej polityki.