Władza sądownicza w Polsce

Ile sprawiedliwości ma w sobie polska Temida? W naszej narodowej opcji trójpodziału Monteskiusza najmniej charakterystyczna dla przeciętnego obywatela pozostaje właśnie władza sądownicza. Jak wygląda jej struktura w Polsce? Jakie są jej główne funkcje i zadania poszczególnych organów? Jakim podlegają ograniczeniom, komu podlegają i kogo kontrolują? Więcej przeczytasz o tym poniżej. Według artykułu 10 Konstytucji RP władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza są równoważne. Władzę sądowniczą w Polsce sprawują trybunały i sądy.

Trybunały w Polsce

W Polsce istnieją dwa trybunały.

1. Trybunał Konstytucyjny – zwany sądem nad prawem, negatywnym ustawodawcą lub trzecią izbą parlamentu. Główne zadanie Trybunału to eliminacja przepisów niezgodnych z Konstytucją RP oraz aktów niższego rzędu niezgodnych z aktami wyższego rzędu.

Trybunał Konstytucyjny zajmuje się sprawami:

• zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją;

• zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi;

• zgodności przepisów prawa wydanych przez centralne organa państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami i ustawami;

• zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych;

• skargi konstytucyjnej;

• zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP.

2. Trybunał Stanu – nigdy nie odegrał znaczącej roli w praktyce politycznej. Odpowiedzialność przed nim ponoszą:

• Prezydent RP,

• Premier,

• ministrowie,

• Prezes NBP,

• Prezes NIK,

• członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

• posłowie i senatorowie.

Trybunał Stanu może orzekać kary:

• utraty czynnego i biernego prawa wyborczego;

• utraty orderów, odznaczeń, tytułów honorowych;

• zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach;

• pozbawienia mandatu poselskiego (2-10 lat);

• utraty stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed TS;

• kary ustawowe za przestępstwa zwykłe i skarbowe.

Polskie sądownictwo

W Polsce funkcjonują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy wojskowe i sądy administracyjne.

1. Sąd Najwyższy – to naczelny organ władzy sądowniczej w naszym kraju. Został powołany do nadzorowania działalności sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania; rozpoznawania protestów wyborczych, stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu i wyboru Prezydenta RP; rozstrzygania nadzorczego w stosunku do samorządów zawodowych; opiniowania ustaw i innych aktów normatywnych.

2. Sądy powszechne – należą tutaj sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Mają hierarchiczną strukturę i oparte są na zasadzie dwuinstancyjności. Aktualnie w Polsce (stan na styczeń 2015 roku) mamy 11 sądów apelacyjnych, 45 okręgowych i 321 rejonowych. Sądy powszechne rozstrzygają sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

3. Sądy wojskowe – podlegają im sprawy żołnierzy służby czynnej o popełnione przestępstwa, pracownicy cywilni wojska i żołnierze sił zbrojnych państw obcych. Sądownictwo wojskowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Składa się z Wojskowych Sądów Garnizonowych, Wojskowych Sądów Okręgów i Izby Wojskowej (Sąd Najwyższy).

4. Sądy administracyjne – Naczelny Sąd Administracyjny plus wojewódzkie sądy administracyjne.