W jaki sposób obywatel uczestniczy w życiu publicznym?

W systemach demokratycznych każdy obywatel, jeśli tylko tego chce, ma możliwość uczestniczenia w życiu publicznym. Odbywa się to za pomocą bezpośrednich i pośrednich form demokracji. Do tych pierwszych zalicza się na przykład referendum. Jest to powszechne głosowanie obywateli nad decyzjami, które powinno podjąć państwo. Referendum jest na przykład podstawą ustroju Szwajcarii. Tam, praktycznie wszystkie decyzje podejmuje się, odwołując do zdania obywateli posiadających prawa wyborcze. W dodatku obywatele mają obowiązek głosowania. W innych państwach referendum jest przeprowadzane zdecydowanie rzadziej. W naszym kraju do tego typu głosu wyborców państwo odwołuje się w sytuacjach bardzo ważnych. Taką sytuacją było opowiedzenie się za wstąpieniem bądź nie do Unii Europejskiej. Kolejny przykład demokracji bezpośredniej to inicjatywa ludowa.
Polega to na tym, że obywatele mają możliwość zgłoszenia inicjatywy ustawodawczej, oczywiście pod warunkiem, że uda im się zdobyć określoną liczbę głosów. W konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej funkcjonuje zapis, że prawo zgłoszenia inicjatywy ustawodawczej ma sto tysięcy obywateli. Obywatele mają też prawo zgłosić weto do ustawy ustanowionej przez parlament. Taka możliwość funkcjonuje na przykład w systemie szwajcarskim. Możliwość udziału obywateli w życiu publicznym daje samorządność. Im państwo mniej się wtrąca w życie obywatela, im więcej decyzji przekazuje władzom lokalnym, tym dla nas lepiej. Obok bezpośrednich funkcjonują również pośrednie formy demokracji. Tym jest na przykład możliwość przynależenia do organizacji społecznych i politycznych, takich jak partie polityczne, stowarzyszenia. Obywatele mogą uczestniczyć w życiu publicznym poprzez podejmowanie inicjatyw obywatelskich. Do takich należą wszystkiego typu komitety, które są tworzone, by celebrować jakieś święto ewentualnie komitety budowy pomników. W państwach demokratycznych obywatele mają też możliwość tworzenia i uczestniczenia w zgromadzeniach. Takie zgromadzenia są czasami bardzo potężną siłą. Na przykład w 1989 roku doszło do manifestacji w byłym NRD i Czechosłowacji. Te demokratyczne demonstracje doprowadziły do zmiany politycznej w obydwu krajach. Zdarza się, że osoby niezadowolone z jakiś faktów politycznych lub społecznych tworzą listy otwarte i piszą petycje. Te pierwsze są bardziej skierowane do ogólnej opinii publicznej, te drugie natomiast mają charakter bardziej zamknięty. Są dedykowane konkretnej osobie lub instytucji, ewentualnie do władz samorządowych lub państwowych.